𐰃𐰺𐰴 𐰋𐰃𐱅𐰃𐰏

ЫРК БИТИК

Ырк Битик IX кылымга таандык, байыркы Кыргыз жазуусу менен жазылган 65 Ырктан турган чыгарма. Чыгарманын негизин табийгат, турмуш-тиричилик, жаратылыштагы кубулуш-окуялар түзүп, алардын кайсынысы жакшы жышаан, кайсынысы жаман жышаан экендиги айтылат. Чыгармада жалпы түрк элдерине таандык нарк-насил, жол-жобо, дүйнө тааным ар бир Ыркка камтылып, сыр түйүнү түйүлүп, табышмак сымал туюк туюнтулат. Ырк Битиктин жазылган убактысын китептин өзүндөгү жыл санагына таянуу менен айрым изилдөөчүлөр 930 же 942 – жылы жазылган болуусу мүмкүн деп божомолдошкон. Китептеги көпчүлүк Жышаандар жаратылыш-табиятка, төрт түлүк малга, алгыр куштарга, жырткыч айбанатттарга, кайберен кийиктерге байланыштуу болуп Табиятка негизделген.

 

1. ○○ ○○   ○○

   𐱅𐰤:𐰾𐰃:𐰢𐰤:𐰖𐰺𐰣:𐰚𐰃𐰲𐰀:𐰞𐱃𐰆𐰣:𐰇𐱁𐰏𐰃𐰤:𐰇𐰔𐰀:𐰆𐰞𐰆𐰺𐰜𐰣:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
Ten : Si : men : yarin : kiče : altun : örgin : üze : oluruqan : meŋileyür : men : anča biliŋler : edgü : ol

Мааниси:
Тең Симин (Теңизмин,Теңир Кутумун). Эртели-кеч алтын тактымда олтуруп кубанамын. Муну билгиле: Ийги бул!

2. ○○○○ ○○○○   ○○○○

   𐰀𐰞𐰀:𐱃𐰞𐰍:𐰖𐰆𐰞:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰢𐰤:𐰖𐰺𐰣:𐰚𐰃𐰲𐰀:𐰾𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰆𐱃𐰺𐰆:𐰚𐰃:𐰖𐰞𐰍:𐰚𐰃𐰾𐰃:𐰃𐰍𐰞𐰃𐰣:𐰽𐰆𐰸𐰆𐰽𐰢𐰃𐰾:𐰚𐰃𐰾𐰃:𐰴𐰆𐰺𐰴𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰆𐰺𐰴𐰢𐰀:𐱅𐰃𐰢𐰾:𐰴𐰆𐱃:𐰋𐰃𐱁𐰏𐰘:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐰢𐰃𐰾:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
ala : atlïγ : yol : Teŋri : men : yarïn : kiče : esür : men : utru : eki : aylïγ : kisi : oγlïn : soqusmis : kisi : qorqmis : qorqma : timis : qut : birgey : men : timis : anča : biliŋ : edgü : ol

 Мааниси:
Ала Атчан Жол Теңиримин. Эртели-кеч жол жүрөмүн. Утурлай эки ынак кишиге жолуктум.  Киши коркту. Коркпо дедим. Кут беремин дедим. Муну билгиле- Ийги бул!

3. ○○○ ○○○   ○○○

   𐰞𐱃𐰆𐰣:𐰴𐰣𐱃𐰞𐰍:𐱃𐰞𐰢:𐰴𐰺𐰀:𐰴𐰆𐰽:𐰢𐰤:𐱃𐰣𐰢:𐱅𐰇𐰾𐰃:𐱃𐰴𐰃:𐱅𐰇𐰚𐰀:𐰢𐰔𐰚𐰤:𐱃𐰞𐰆𐰖𐰑𐰀:𐰖𐱃𐰯𐰣:𐱃𐰯𐰞𐰀𐰑𐰆𐰴𐰢𐰃𐰤:𐰋𐰆𐱃𐰺:𐰢𐰤:𐰾𐰋𐰓𐰜𐰢𐰃𐰤:𐰘𐰃𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰦𐰍:𐰚𐰇𐰲𐰠𐰇𐰏:𐰢𐰤:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:

Окулушу:
altun : qanatlïγ : talïm : qara : qus : men : tanïm : tüsi : taqï : tükemezken : taluyda : yatïpan : tapladuqumin : tutar : men : sebdüqumin : yiyür : men : antag : küčlüg : men : anča : biliŋler : adgü : ol.

Мааниси:
Алтын канаттуу алп кара кушмун. Азыгым түгөнбөс мол. Деңизде жатамын, тапканымды тутамын, жакканын жеймин. Ушундай күчтүүмүн. Муну билгиле – Ийги бул!

4. ○ ○   ○

   :𐰇𐱁𐰇𐰭:𐰾𐱁𐰃:𐱃𐰆𐰍𐰣:𐰴𐰆𐰽:𐰢𐰤:𐰲𐰃𐰣𐱃𐰣:𐰃𐰍𐰲:𐰇𐰔𐰀:𐰆𐰞𐰆𐰺𐰆𐰜𐰣:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁

Окулушу:     
ürüŋ : esri : toγan : qus : men : čïntan : ïγač : üza : olurupan : meŋileyür : men : anča : biliŋler.

 Мааниси:
Ак Шумкар кушмун. Чынар учуна конуп кубанамын. Муну билгиле.

5. ○○ ○○○○   ○○

   𐰋𐰏:𐱁:𐰖𐰆𐰣𐱃𐰃𐰭𐰺𐰆:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰀𐰴:𐰋𐰃𐰾𐰃:𐰴𐰆𐰞𐰆𐰣𐰞𐰀𐰢𐰃𐰾:𐰞𐱃𐰆𐰣:𐱃𐰆𐰖𐰆𐰍𐰞𐰆𐰍:𐰑𐰍𐰺𐰞𐰴:𐰖𐰺𐰀𐰍𐰖:𐱅𐰋𐰀𐰾𐰃𐰭𐱁𐰇:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰇𐱁𐰇𐰭:𐰃𐰤𐰏𐰤𐰃:𐰉𐰆𐱃𐰆𐰞𐰀𐰢𐰃𐰾:𐰞𐱃𐰆𐰣:𐰉𐰆𐰑𐰞𐰞𐰍:𐰉𐰆𐰍𐰺𐰀𐰞𐰴:𐰖𐰺𐰀𐰍𐰖:𐰋𐰃𐰭𐱁𐰇:𐰚𐰠𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰲𐰇𐰨:𐰴𐰆𐰨𐰆𐰖𐰃:𐰆𐰺𐰃𐰞𐰣𐰢𐰃𐰾:𐰋𐰏𐰠𐰃𐰚:𐰖𐰺𐰀𐰍𐰖:𐱅𐰃𐱁:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰃𐰏:𐰋𐰏:𐱁:𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰪𐰃𐰍:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:

Окулушу:
beg : er : yuntïŋaru : barmis : aq : bisi : qulunlamis : altun : tuyuγluγ : adγïrlïq : yaraγay : tebesiŋerü : barmis : ürüŋ : ingeni : botulamis : altun : budlalïγ : buγralïq : yaragay : ebiŋerü : kelmis : üčünč : qunčuyi : unlanmis : beglik : yaraγay : tir : meŋilig : beg : ermis : aňïγ : edgü : ol.

 Мааниси:
Бек Эр жылкыларына барыптыр. Ак бээси кулундаптыр. Алтын туяктуу айгыр  болоор. Төөлөрүнө барыптыр. Ак боз Ингени ботолоптур. Алтын буйлалуу Буура болоор. Үйүнө кайтыптыр. Үчүнчү каныш уул төрөптүр. Бектикке жараар дептир. Бек кубаныптыр. Анык ийги бул!

6. ○○ ○○   ○

   𐰑𐰍𐰞𐰃:𐱃𐰆𐰭𐰆𐰔𐰞𐰃:𐰀𐰺𐱃:𐰇𐰔𐰀:𐰽𐰆𐰸𐰽𐰢𐰃𐰾:𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰑𐰍𐰭:𐰴𐰺𐰣𐰃:𐰖𐰺𐰞𐰢𐰆𐰾:𐱃𐰆𐰭𐰆𐰔𐰆𐰭:𐰔𐰃𐰍𐰃:𐰽𐰃𐰣𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
adïγlï : toŋuzlï : art : üze : soqusmis : ermis : adïγïŋ : qarnï : yarïlmis : toŋuzuŋ : azïγi : sïnmis : tir : anča : biliŋ : yablaq : ol.

Мааниси:
Аюу менен доңуз ашууда кармашыптыр. Аюунун карды жарылган, доңуздун азуусу сынган дейт. Муну билгиле – Жаман бул!

7. ○○ ○   ○○

   𐱁:𐱅𐱁𐰚𐰠𐰘𐰇:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰾𐰇𐰔:𐰽𐰉:𐰠𐱅𐰃:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
er : terkleyü : kelir : edgü : söz : sab : elti : kelir : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Эр ашыгып келер. Сүйүнүч кабар алып келеер. Муну билгиле -Ийги бул!

8. ○○○ ○○   ○

   𐰞𐱃𐰆𐰣:𐰉𐰽𐰞𐰍:𐰖𐰃𐰞𐰣:𐰢𐰤:𐰞𐱃𐰆𐰣:𐰴𐰆𐰺𐰆𐰍𐰽𐰴𐰢𐰃𐰤:𐰴𐰃𐰞𐰲𐰃𐰣:𐰚𐰾𐰃𐰯𐰤:𐰇𐰔𐰇𐰢:𐰖𐰆𐰞:𐰃𐰤𐱅𐰃𐰤:𐰉𐰽𐰢𐰃𐰣:𐰖𐰆𐰞:𐰋𐰃𐰤𐱅𐰤:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
altun : baslïγ : yïlan : men : altun : quruγsaqïmin : qïlïčïn : kesipen : özüm : yul : intin : basïmïn : yul : ebintin : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
«Алтын баштуу жылаанмын. Алтын курсагымды кылыч менен кескенде өзүм бөлүндүм. Жулунган башым үйдө» –  дээр. Муну билгиле – Жаман бул.

9. ○ ○○   ○○○

   𐰆𐰞𐰆𐰍:𐰋:𐰇𐱁𐱅𐰤𐰢𐰃𐰾:𐰴𐱃𐰃𐰭𐰀:𐱅𐰏𐰃:𐰴𐰞𐰢𐰑𐰸:𐰋𐰇𐰜𐰃𐰭𐰀:𐱅𐰏𐰃:𐰴𐰆𐰑𐰢𐰸:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
uluγ : eb : örtenmis : qatiŋa : tegi : qalmaduq : büküŋe : tegi : qodmuq : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
Улук үй өрттөндү. Түбүнө чейин калбады. Төбөсү, дубалы бүт күйүптүр. Муну билгиле – Жаман бул!

10. ○○○ ○○○○   ○○

    𐰾𐰤𐰏𐰤:𐰉𐰺𐰽:𐰢𐰤:𐰴𐰢𐰆𐰽:𐰀𐰺𐰀:𐰉𐰽𐰢:𐰦𐰍:𐰞𐰯:𐰢𐰤:𐱁𐰓𐰢𐰠𐰃𐰏:𐰢𐰤:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁

Окулушу:
esinegen : bars : men : qamus : ara : basïm : antag : alp : men : erdemlig : men : anča biliŋler :

 Мааниси:
Азынаган Барсмын! Камыш арасында башым абдан алп. Эрдемдүүмүн. Муну билгиле!

11. ○○○ ○○○○   ○○○○

    𐰽𐰺𐰍:𐱃𐰞𐰍:𐰽𐰉𐰲𐰃:𐰖𐰔𐰍:𐱃𐰞𐰍:𐰖𐰞𐰉𐰲:𐰓𐰏𐰇:𐰾𐰇𐰔:𐰽𐰉:𐰠𐱅𐰃:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰪𐰃𐰍:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
sarïγ : atlïγ : sabčï : yazïγ : atlïγ : yalabač : edgü : söz : sab : elti : kelir : tir : anča biliŋ : aňïγ : edgü : ol.

 Мааниси:
Кула атчан чабарман, боз атчан элчи сүйүнүч кабар алып келиптир. Муну билгиле -Анык ийги бул!

12. ○○○   ○○○○   ○○○

    𐱁:𐰉𐰴𐰀:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐱃𐰍𐰑𐰀:𐰴𐰢𐰞𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰭𐱁𐰃𐰓𐰀:𐱁𐰚𐰠𐰏:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰔:𐰆𐰞

Окулушу:
er : abqa : barmis : taγda : qamïlmis : Teŋiride : erklig : tir : anča : biliŋler : yabïz : ol.

 Мааниси:
Эр аң уулаптыр. Тоодо камалыптыр, Теңирге жалбарыптыр. Теңирдин эркиндедир. Муну билгиле – Жаман бул!

13. ○○ ○○○○   ○○○

    𐱅𐰭𐱁𐰃𐰠𐰃𐰏:𐰴𐰆𐰺𐱃𐰍𐰀:𐰖𐰆𐰺𐱃𐰀:𐰴𐰞𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰍𐰞𐰍:𐰴𐰢𐰃𐰲:𐰉𐰆𐰞𐰆𐰯𐰣:𐰖𐰞𐰍𐰖𐰆:𐱅𐰃𐱁𐰃𐰠𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰠𐰇𐰢𐰓𐰀:𐰆𐰔𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁

Окулушу:
Teŋirilig : qurtγa : yurta : qalmis : yaγlïγ : qamïč : bulupan : yalγayu : tirilmis : ölümde : ozmis : tir : anča : biliŋler :

 Мааниси:
Теңирдин ажал оозундагы картаң пендеси журтта калган экен. Чөйчөктөгү майдан жалмап тирдениптир. Өлүмдөн озуптур. Муну билгиле!

14. ○○○○ ○○○   ○○

    𐰴𐰆𐰔𐰍𐰆𐰣𐰆𐰍:𐰃𐰍𐰲𐰴𐰀:𐰉𐰀𐰢𐰃𐰾:𐰴𐱃𐰍𐱃𐰃:𐰉𐰀:𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃:𐰉𐰀:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁

Окулушу:
quzγunuγ : ïγačqa : bamis : qatïγtï : ba : edgüti : ba : tir : anča : biliŋler :

Мааниси:
Кузгунду дарака байлашыптыр. «Катуу байла! , Бекем байла!» дешиптир. Муну билгиле.

15. ○ ○○○○   ○

    𐰇𐰔𐰀:𐱃𐰆𐰢𐰣:𐱃𐰆𐰺𐰑𐰃:𐰽𐰺𐰀:𐱃𐰆𐰔:𐱃𐰆𐰺𐰑𐰃:𐰴𐰆𐰽:𐰆𐰍𐰃:𐰆𐰲𐰀:𐰀𐰔𐱃𐰃:𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰘𐰇𐰏𐰇𐱁𐰇:𐰀𐰔𐱃𐰃:𐰚𐰃𐰾𐰃:𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰆:𐰀𐰔𐱃𐰃:𐰖𐰣𐰀:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰴𐰆𐱃𐰃𐰣𐱃𐰀𐰇𐰲𐰇𐰨:𐰖𐰃𐰞𐱃𐰀:𐰴𐰆𐰯:𐰾𐰤:𐱅𐰇𐰚𐰠:𐰚𐰇𐱁𐰇𐰾𐰢𐰾:𐰴𐰆𐰯:𐰇𐰏𐰃𐱁𐱁:𐰾𐰋𐰃𐰤𐰇𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:

Окулушу:
üze : tuman : turdï : asra : toz : turdï : qus : oγï : uča : aztï : kiyik : oγlï : yügürü : aztï : kisi : oγli : yoriyu : aztï : yana : Teŋiri : qutïnta : üčünč : yïlta : qop : esen : tükel : körüsmïs : qop : ögirer : sebinür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Үстүн туман басты, алдында тозоң турду. Куш баласы уча качты. Кийик төлү жүгүрө качты. Кишу уулу жорто качты. Жана Теңирдин куту менен  үчүнчү жылы баары эсен түгөл көрүшүштү. Баары кубанып сүйүнүштү. Муну билгиле – Ийги бул!

16. ○○○○   ○   ○○

    𐱃𐰆𐰺𐰸:𐱃:𐰾𐰢𐱁𐰃𐱅𐰃:𐰘𐰃𐱁𐰃𐰤:𐰇𐰯𐰤:𐰘𐰇𐰏𐰇𐱁𐰇:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰆𐱃𐰺𐰆:𐰘𐰃𐱁𐰓𐰀:𐰆𐰍𐰺𐰃:𐰽𐰆𐰸𐰆𐰽𐰆𐰯:𐱃𐰆𐱃𐰆𐰰𐰣:𐰢𐰃𐰤𐰢𐰃𐰾:𐰘𐰃𐰠𐰃𐰭𐰀:𐰴𐰆𐰑𐰆𐰺𐰽𐰆𐰍𐰃𐰭𐰣𐰃𐰭𐰀:𐱅𐰏𐰃:𐰖𐰍𐰺𐰃𐰯𐰣:𐰴𐰢𐰽𐰖𐰆:𐰆𐰢𐰀𐱃𐰃𐰣:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰖𐰉𐰞𐰴::𐰆𐰞

Окулушу:
toruq : at : semriti : yirin : öpen : yügürü : barmis : utru : yirde : oγri : soqusup : tutupan : minmis : yiliŋe : qudursuγïŋa : tegi : yaγrïpan : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋ : yablaq : ol.

 Мааниси:
Торук ат семириптир. Жерин эстеп жогору барыптыр. Барган жеринен ууру тутуп (кармап) миниптир. Жалынан жонуна чейин жоор болуптур, камчыласа да басалбай калыптыр. Муну билгиле – Жаман бул!

17. ○○○ ○○○   ○○

    𐰇𐰔𐰠𐰜:𐱃:𐰇𐰭:𐰘𐰃𐱁𐰓𐰀:𐰺𐰯:𐰆𐰭𐰆𐰰:𐱃𐰆𐰺𐰆:𐰴𐰞𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰚𐰇𐰲𐰃𐰭𐰀:𐱃𐰍:𐰇𐰔𐰀:𐰖𐰆𐰞:𐱁𐰆𐰉:𐰚𐰇𐱁𐰇𐰯𐰤:𐰘𐰃𐰾:𐰇𐰔𐰀:𐰖𐰽𐰰:𐰚𐰇𐱁𐰇𐰯𐰤:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰆:𐰉𐰺𐰃𐰯𐰣:𐰽𐰆𐰉𐰃𐰲𐰯𐰤:𐰖𐰀𐰽:𐰘𐰃𐰯𐰤:𐰇𐰠𐰇𐰢𐰓𐰀:𐰆𐰔𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
 özlük : at : öŋ : yirde : arïp : oŋuk : turu : qalmis : Teŋri : küčiŋe : taγ : üze : yol : sub : körüpen : yis : üze : yas : ot : körüpen : yoriyu : baripan : sub : ičipen : yas : yipen : ölümda : ozmis : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Миңги ат өңүр жерде арып-тозуп тура албай калыптыр. Теңирдин күчү менен тоо боорунан жол, суу көрүптүр. Жаш оттуу жер көрүптүр. Жогору барып суу ичиптир, жаш от оттоптур. Ошентип өлүмдөн озуптур. Муну билгиле – Ийги бул!

18. ○ ○○○○   ○○

    𐰚𐱁𐰀𐰚𐰇:𐰃𐰲𐰃:𐰤𐰀:𐱅𐰏:𐰆𐰞:𐱅𐰇𐰏𐰇𐰤𐰜𐰃:𐰤𐰀:𐱅𐰏:𐰆𐰞:𐰚𐰇𐰔𐰤𐰜𐰚𐰃:𐰤𐰀:𐱅𐰏:𐰚𐰇𐱁𐰜𐰠𐰇𐰏:𐰆𐰞:𐰏𐰤𐰃:𐰤𐱅𐰏:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:𐰉𐰍𐰽𐰃𐰤𐰀:𐱅𐰏:𐰉𐰺:𐰆𐰞:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰪𐰃𐰍:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
kerekü : iči : ne : teg : ol : tügünüki : ne : teg : ol : közünüki : ne : teg : körüklüg : ol : egni : neteg : edgü : ol : baγïsï : ne : teg : bar : ol : tir : anča : biliŋler : aňïγ : edgü : ol.

 Мааниси:
Керегенин теги («Кергенин кызматы, мааниси эмне?» -деген мааниде) эмне? Түндүктүн теги эмне? Көзөнөктүн теги эмне? Көктү көрүш үчүн! Үзүктүн теги эмне? Боолорунун теги эмне? Баары биримдиктир! Муну билгиле – Анык ийги бул!

19. ○○○ ○   ○○○○

    𐰀𐰴:𐱃:𐰴𐰺𐰽𐰽𐰃𐰣:𐰇𐰲:𐰉𐰆𐰞𐰆𐰍𐱃𐰀:𐱃𐰞𐰆𐰞𐰀𐰯𐰣:𐰍𐰣𐰴𐰀:𐰇𐱅𐰇𐰏𐰚𐰀:𐰃𐰑𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰴𐰆𐰺𐰴𐰢𐰀:𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃:𐰇𐱅𐰇𐰤:𐰖𐰃𐰣𐰢𐰀:𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃:𐰖𐰞𐰉𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
aq : at : qarsïsïn : üč : boluγta : talulapan : aγïnqa : ötügike : ïdmis : tir : qorqma : edgüti : ötün : ayïnma : edgüti : yalbar : tir : anča : biliŋ : edgü : ol.

 Мааниси:
Ак боз атты Үч Болумушка арнай курмандык чалаар. Актан өтүнөөр. «Коркпо жакшылап өтүн, Айныба, жакшылап жалбарын»! – дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

20. ○○○ ○○   ○○

    𐱅𐰃𐱅𐰃𐱁:𐰉𐰆𐰍𐰺𐰀:𐰢𐰤:𐰇𐱁𐰇𐰭:𐰚𐰇𐰯𐰇𐰚𐰇𐰢𐰃𐰤:𐰽𐰲𐰺:𐰢𐰤:𐰇𐰔𐰀:𐱅𐰭𐱁𐰃𐰚𐰀:𐱅𐰏𐰃𐱁:𐰽𐰺𐰀:𐰘𐰃𐱁𐰚𐰀:𐰚𐰃𐱁𐰇𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰆𐰑𐰃𐰍𐰢𐰍:𐰆𐰑𐰍𐰆𐰺:𐰖𐱃𐰍𐰞𐰃𐰍:𐱃𐰆𐰺𐰍𐰺𐰆:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰆𐰺:𐰢𐰤:𐰦𐰍:𐰚𐰇𐰲𐰠𐰇𐰏:𐰢𐰤𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
titir : buγra : men : ürüŋ : köpükümin : sačar : men : üze : Teŋirike : tegir : asra : yirke : kirür : tir : udïγmag : udγur : yatïγlïγ : turγuru : yoriyur : men : antaγ : küčlüg : men : anča : biliŋlar : adgü : ol.

 Мааниси:
Титир Буурамын! (Ак Буурамын!) Ак (Үрөөн) көбүгүмдү чачамын. Үстү Көккө жетээр, асты жерге кирээр. Уйкудагыны ойготуп, жатканды тургузуп жортомун! Анык күчтүүмүн! Муну билгиле – Ийги бул!

21. ○ ○○○   ○○○

    :𐰴𐰺𐰃:𐰇𐰯𐰏𐰇𐰚:𐰖𐰃𐰞:𐰖𐰺𐰆:𐰢𐰔𐰴𐰣:𐱅𐰓𐰃:𐰇𐰓𐰢𐰭:𐰚𐰇𐱁𐰢𐰭:𐰇𐱁𐰚𐱅𐱅𐰭:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭

Окулушу:
qari : üpgük : yïl : yarumazqan : tedi : ödmeŋ : körmeŋ : ürkittiŋ : tir : anča : biliŋ :

 Мааниси:
Кары үпүп жыл таптасаң да үйүр албас. Үпүп – «Өтүнбө, көрбө, мени үркүттүң» -деди. Муну билгиле!

22. ○○ ○   ○

    𐰆𐰔𐰆𐰣𐱃𐰆𐰣𐰞𐰆𐰍:𐰚𐰇𐰔𐰭𐰇𐰾𐰃𐰤:𐰚𐰇𐰠𐰚𐰀:𐰃𐰲𐰍𐰣𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰺𐰣:𐰖𐰭𐰺𐰀𐰖𐰆𐰺:𐰚𐰃𐰲𐰀:𐰚𐰭𐱁𐰀𐰤𐰇𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰢𐰆𐰭𐰞𐰆𐰍:𐰆𐰞:𐰪𐰃𐰍:𐰖𐰣𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
uzun : tonluγ : közŋüsin : kölke : ïčγïnmis : yarïn : yaŋrayur : kiče : keŋrenür : tir : anča : biliŋler : muŋluγ : ol : aňïγ : yablaq : ol.

 Мааниси:
Узун тондуу (аял киши) күзгүсүн көлгө түшүрүп алыптыр. Таңда ыйлган, кечинде күңгүрөнгөн дейт. Муну билгиле – Муңдуу бул! Анык жаман бул!

23. ○○ ○○○○   ○○○○

    𐰆𐰍𐰞𐰣:𐰚𐰚𐰜:𐱅𐰔𐰚𐰃𐰤:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐰲𐰆𐰚:𐱅𐰃𐰭:𐰴𐰆𐱃𐰞𐰆𐰍:𐰉𐰆𐰞𐰔𐰆𐰣:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
oγlan : kekük : tezekin : bultï : čekik : etiŋ : qutluγ : bolzun : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Уул бүркүттүн (күкүктүн) канатын (тезегин)  таап алыптыр. Мында «Чекир атың куттуу болсун» -дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

24. ○○ ○   ○○○

    𐱅𐰏𐰠𐰜:𐰴𐰆𐰞𐰆𐰣:𐰃𐱁𐰚𐰚:𐰖𐰆𐰦𐰀:𐰢𐰃𐰏:𐱅𐰃𐰠𐰀𐰘𐰇𐱁:𐰚𐰇𐰤:𐰆𐰺𐱃𐰆:𐰘𐰇𐱅𐰇𐱁𐰰:𐱅𐰇𐰤:𐰆𐰺𐱃𐰆:𐰴𐰣𐱃𐰀:𐰤𐰏𐰇𐰓𐰀:𐰉𐰆𐰞𐰍𐰖:𐰆𐰞:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰔:𐰆𐰞

Окулушу:
teglük : qulun : irkek : yunta : emig : tileyür : kün : ortu : yütürük : tün : ortu : qanta : negüde : bulgay : ol : tir : anča : biliŋler : yabïz : ol.

 Мааниси:
Сокур кулун эркек жылкылардын арасында энесин издептир. Күн ортосу өтүп, түн ортосу болуптур. «Кантээр, не күндө болгой ал?» – дээр. Муну билгиле –  Жаман бул!

25. ○○○ ○   ○○○

    𐰚𐰃:𐰇𐰚𐰇𐰔𐰇𐰏:𐱃𐰃𐱁:𐰉𐰆𐰴𐰺𐰽𐰃𐰴𐰀:𐰚𐰇𐰠𐰢𐰾:𐰴𐰢𐰾𐰖𐰆:𐰆𐰢𐰀𐱃𐰃𐰣:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
eki : öküzüg : bir : buqursïqa : kölmïs : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋ : yablaq : ol.

 Мааниси:
Эки өгүздү бир буурсунга чегиптир. Камалып тура бериптир. Муну билгиле – Жаман бул!

26. ○ ○○   ○○○○

    𐱃𐰭:𐱃𐰭𐰞𐰺𐰑𐰃:𐰆𐰑𐰆:𐰘𐰃𐱁:𐰖𐰺𐰆𐰑𐰃:𐰆𐰑𐰆:𐰚𐰇𐰤:𐱃𐰆𐰍𐰑𐰃:𐰴𐰢𐰍:𐰇𐰔𐰀:𐰖𐰺𐰸:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
taŋ : taŋlardï : udu : yir : yarudï : udu : kün : tuγdï : qamaγ : üza : yaruk : boltï : tir : anča : biliŋ : edgü : ol.

 Мааниси:
Таң агарыптыр. Андан жерге жарык кириптир. Андан Күн чыгыптыр. Жалпы жер үстү жарык болуптур. Муну билгиле – Ийги бул!

27. ○○ ○○   ○○○○

    𐰉𐰖:𐱁:𐰴𐰆𐰪𐰃:𐰇𐱁𐰚𐰇𐰯𐰤:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰋𐰇𐱁𐰃𐰚𐰀:𐰽𐰆𐰸𐰆𐰽𐰢𐰃𐰾:𐰋𐰇𐱁𐰃:𐰍𐰔𐰃:𐰢𐰾𐰃𐰢𐰃𐰾:𐰾𐰤:𐱅𐰇𐰜𐰠:𐰉𐰆𐰞𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
bay : er : koňï : ürküpen : barmis : börike : soqusmis : böri : aγzï : emisimis : esen : tükel : bolmis : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Бай Эрдин койу үркүп барып бөрү баласына кезигиптир. Бөрү (бөлтүрүк) койду эмиптир. Эсен түгөл калыптыр. Муну билгиле – Ийги бул!

28. ○ ○   ○○

    𐰴𐰣:𐰆𐰞𐰆𐰺𐰰𐰣:𐰆𐰺𐰑𐰆:𐰖𐰯𐰢𐰃𐰾:𐰃𐰠𐰃:𐱃[𐰆]𐰺𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰇𐱁𐱅:𐰉𐰆𐰞𐰆𐰭𐱃𐰴𐰃:𐰓𐰏𐰇𐰾𐰃:𐰆𐰖𐰆𐰺𐰃:𐱅𐰃𐱁𐰃𐰠𐰃𐰯𐰤:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰘𐰇𐱁:𐰋𐰓𐰃𐰔𐰠𐰘𐰇𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
qan : olurukan : ordu : yapmis : ili : turmis : tört : buluŋtaqï : edgüsi : uyurï : tirilipen : meŋileyür : bedizleyür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Кан такка олтурган соң ордо салыптыр. Эли алдына келип туруптур. Канга моюн сунушка төгөрөктүн төрт бурчунан иш билгилер, бедизчилер (катчылыр), уруулар жыйналып келишиптир. Кубанып, шаттанышыптыр. Муну билгиле – Ийги бул!

29. ○○ ○○○   ○○○○

    𐰆𐰖𐰢𐰀:𐱁:𐰆𐰍𐰞𐰣𐰃𐰣:𐰚𐰃𐰾𐰃𐰾𐰃𐰤:𐱃𐰆𐱃𐰆𐰍:𐰆𐰺𐰆𐰯𐰣:𐰆𐰽𐰃𐰲:𐰆𐰖𐰍:𐰞𐰃:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰆𐰍𐰞𐰃𐰣:𐰚𐰃𐰾𐰃𐰾𐰃𐰤:𐰆𐱃𐰆𐰔𐰢𐰑𐰸:𐰖𐰣𐰀:𐱃𐰆𐰸𐰆𐰔𐰆𐰣:𐰉𐰆𐰽:𐰴𐰆𐰪:𐰆𐱃𐰢𐰃𐰾:𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰖𐰆𐱃𐰆𐰔𐰃:𐰴𐰆𐰯:𐰇𐰏𐰃𐱁𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
oyma : er : oγlanin : kisisin : tutuγ : urupan : osïč : oyγalï : barmis : oγlïn : kisisin : utuzmaduq : yana : toquz on : bos : qoň : utmis : oγlï : yutuzï : qop : ögirer : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Оюнчу Эр, уулун жана кызматкерин (кишисин) байгеге коюп ойногону барыптыр. Уулун, кишисин уттурбаптыр. Жана токсон баш кой утуптур. Уулу, кызматчысы өтө кубанышыптыр. Муну билгиле – Ийги бул!

30. ○○○ ○○   ○○○○

    𐰲𐰃𐰍𐰪:𐱁:𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰴𐰔𐰍𐰨𐰴𐰀:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰆𐰞𐰃:𐰖𐰺𐰀𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰏𐰃𐱁𐰀:𐰾𐰋𐰃𐰤𐰇:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
čïγany : er : oγlï : qazγančqa : barmis : yolï : yaramis : ögire : sebinü : kelir : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

Мааниси:
Бир кедей (Чыгаан) кишинин уулу иштегени кетиптир. Жолу  болуптур. Кубаныч-сүйүнүч менен кайтып келиптир. Муну билгиле – Ийги бул!

31. ○○○○   ○○○○   ○

    𐰉𐰺𐰽:𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰭𐰚𐰀:𐰢𐰭𐰚𐰀:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰭𐰃𐰤:𐰢𐰭𐰃𐰤:𐰉𐰆𐰞𐰢𐰃𐰾:𐰉𐰆𐰞𐰆𐰯𐰣:𐰆𐰖𐰀𐰽𐰃𐰭𐰺𐰆:𐰇𐰏𐰃𐱁𐰀:𐰾𐰋𐰃𐰤𐰇:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
bars : kiyik : eŋke : meŋke : barmis : eŋin : meŋin : bulmis : bulupan : uyasïŋaru : ögire : sebinü : kelir : tir : anča : biliŋ : edgü : ol.

 Мааниси:
Барс кийик уулаганы барыптыр, өңүп, аңдып жүрүптүр. Өңүп, жемин басыптыр. Көп олжолу болуптур. Түнөгүнө кубанып, шаттаннып кайтыптыр . Муну билгиле – Ийги бул!

32. ○○○ ○   ○

    𐰋𐰃𐱁:𐱃𐰉𐰞𐰴𐰆:𐰘𐰇𐰔:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐰘𐰇𐰔:𐱃𐰉𐰞𐰴𐰆:𐰢𐰃𐰭:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐰢𐰃𐰭:𐱃𐰉𐰞𐰴𐰆:𐱅𐰇𐰢𐰤:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰽𐰍𐰃:𐰉𐰺:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
bir : tabïlqu : yüz : boltï : yüz : tabïlqu : miŋ : boltï : miŋ : tabilqu : tümen : boltï : tir : anča : biliŋler : asïγï : bar : edgü : ol.

 Мааниси:
Бир табылгы жүз болду. Жүз табылгы  миң болду. Миң табылгы түмөн болду. Муну билгиле: Ашып тураар. Ийги бул!

33. ○○○○ ○○   ○○○○

    𐰚𐰃𐰓𐰃𐰔𐰃𐰏:𐰽𐰆𐰉𐰴𐰀:𐰽𐰆𐰸𐰢𐰃𐰾:𐱃𐰴𐰃:𐰆𐰺:𐰴𐱃𐰍𐰑𐰃:𐰉𐰀:𐱅𐰃𐰃:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
kidizig : subqa : suqmis : taqï : ur : qatïγdï : ba : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
Кийизди сууга салаар. «Дагы ур! Катуу байла» (Катыдыбы?) дээр. Муну билгиле – Жаман бул!

34. ○○○○ ○○○○   ○○

    𐰴𐰣:𐰾𐰇𐰚𐰀:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰍𐰃𐰍:𐰽𐰣𐰨𐰢𐰃𐰾:𐰚𐰇𐰲𐰇𐱁𐰇:𐰴𐰆𐰣𐱃𐰆𐰺𐰆:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐰇𐰔𐰃:𐰾𐰇𐰾𐰃:𐰇𐰏𐰃𐱁𐰀:𐰾𐰋𐰃𐰤𐰇:𐰆𐰺𐰑𐰆𐰽𐰃𐰭𐰺𐰆:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
qan : süke : barmis : yaγïγ : sančmis : köčürü : qonturu : kelir : özi : süsi : ögire : sebinü : ordusïŋaru : kelir : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Кан согушка барыптыр. Жоосун жанчыптыр. Көчүрүп кондуруп келиптир. Өзү, черүүсү кубанып, сүйүнүп ордосуна кайтып келиптир. Муну билгиле – Ийги бул!

35. ○○○○ ○○○   ○○○○

    𐱁:𐰾𐰇𐰚𐰀:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰆𐰞𐱃𐰀:𐱃𐰃:𐰺𐰢𐰃𐰾:𐱁:𐰴𐰆𐰍𐰆:𐰴𐰆𐰽𐰴𐰀:𐰽𐰆𐰴𐰆𐰽𐰢𐰾:𐰴𐰆𐰍𐰆:𐰴𐰆𐰽:𐰴𐰣𐱃𐰃𐰭𐰀:𐰆𐰺𐰆𐰯𐰣𐰃𐰣:𐰴𐰞𐰃𐰖𐰆:𐰉𐰺𐰃𐰯𐰣:𐰇𐰏𐰃𐰭𐰀:𐰴𐰭𐰃𐰭𐰃:𐱅𐰏𐰇𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰏𐰃:𐰴𐰭𐰃:𐰇𐰏𐰃𐱁𐱁:𐰾𐰋𐰃𐰔𐰇𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
er : süke : barmis : yolta : atï : armis : er : aquγu : qusqa : soqusmis : aquγu : qus : qanatiŋa : urupanïn : qalïyu : baripan : ögiŋe : aqaŋiŋa : tegürmis : ögi : aqaŋi : ögirer : sebinür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Эр согушка барыптыр. Жолдо аты арыптыр.  Эр аккуу кушка кезигиптир. Аккуу куш канатына олтургузуп алып Эрди эли-жерине жеткириптир. Ата-энеси менен көрүшүп өтө кубанган дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

36. ○ ○   ○○○○

    𐰇𐰚𐰇𐰾:𐱃𐰞𐰍:𐰇𐰏𐱁𐰨𐰇𐰭:𐰖𐰆𐰸:𐰴𐰆𐰉𐰃:𐱃𐰞𐰍:𐰴𐰆𐰺𐰴𐰨𐰃𐰭:𐰖𐰆𐰸:𐰆𐰲𐰺𐰆𐰍𐰞𐰆𐰍:𐰴𐰆𐱃𐰆𐰭:𐰖𐰆𐰸:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰪𐰃𐰍:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
üküs : atlïγ : ögrunčüg : yoq : qobï : atlïγ : qorqïnčïŋ : yoq : učruγluγ : qutuŋ : yoq : tir : anča : biliŋler : aňïγ : yablaq : ol.

 Мааниси:
Үлкөн аттуу өбөгүң жок, көп аттуу көмөгүң жок. Үрпүнчөктүү кутуң жок! Муну билгиле – анык жаман бул!

37. ○○○○ ○○○   ○

    𐰋𐰃𐱁:𐰴𐰺𐰃:𐰇𐰚𐰇𐰔𐰇𐰏:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰤:𐰋𐰃𐰲𐰀:𐰴𐰆𐰢𐰆𐰺𐰽𐰍𐰀:𐰘𐰃𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰢𐰽𐰖𐰆:𐰆𐰢𐰀𐱃𐰃𐰣:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞:

Окулушу:
bir : qarï : öküzüg : bilin : biče : qumursγa : yimis : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
Бир карт өгүздүн белин кумурскалар жептир. Козголо албай тураар дээр. Муну билгиле – Жаман бул!

38. ○○○○ ○   ○○○

    :𐰴𐰢𐰃𐰽:𐰀𐰺𐰀:𐰴𐰞𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰆𐰣𐰀𐰢𐰑𐰸:𐰉𐰃𐰨𐰆:𐰴𐱃𐰆𐰣:𐰉𐰆𐰞𐰔𐰆𐰣:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
qamis : ara : qalmis : Teŋiri : unamduq : abïnču : qatun : bolzun : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
(Күң аял) камыш арасында калыптыр. Теңир ылам санап «Каныш болсун!» – дептир. Муну билгиле – Ийги бул!

39. ○○○○ ○○   ○○

    :𐱃𐰍𐰃𐰍:𐱅𐱁𐱅𐱁𐰇:𐰚𐰃𐰾𐰀𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰢𐰽𐰀𐰖𐰆:𐰆𐰢𐰀𐱃𐰃𐰣:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰠

Окулушу:
atïγïγ : terterü : kisemis : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
Атты тетири тушашыптыр (кишендешиптир). Баса албай туруптур. Муну билгиле – Жаман бул!

40. ○ ○○○○   ○○○○

    𐱃𐰞𐰢:𐰆𐰺𐰃:𐰖𐰺𐰣𐰲𐰀:𐰖𐰽𐰃𐰲𐰃𐰤:𐰖𐰞𐰢:𐰴𐰖𐰍:𐰖𐰺𐰀:𐰆𐰺𐰆𐰜𐰣:𐰖𐰞𐰭𐰆𐰽𐰆𐰣:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰦𐰍:𐰞𐰯:𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
talïm : urï : yarïn ača : yasïčin : yalïm : qayaγ : yara : urukan : yalŋusun : yorïyur : tir : antaγ : alïp : ermis : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Даана Эр жарташты жара чапкан. Жалгыз жорткон. Анык алп эрдир. Муну билгиле – Ийги бул!

41. ○○○○ ○○   ○○○

    :𐰇𐱁𐰇𐰭:𐰾𐱁𐰃:𐰃𐰤𐰏𐰚:𐰉𐰆𐰔𐰀𐰍𐰆𐰞𐰲𐰃:𐰉𐰆𐰞𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐰏𐰘:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐰢𐰾:𐰇𐱁𐰇𐰭:𐰾𐱁𐰃:𐰃𐱁𐰚𐰚:𐰉𐰆𐰔𐰍𐰆:𐰚𐰠𐰇𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰃𐰑𐰸𐰞𐰆𐰴:𐰖𐰺𐰀𐰍𐰖:𐰇𐰠𐰇𐰏𐰓𐰀:𐰆𐰔𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:     
ürüŋ : esri : ingek : buzaγulačï : bolmis : ölgey : men : timïs : ürüŋ : esri : irkek : buzaγu : kelürmis : ïduqluq : yaraγay : ülügde : ozmis : tir : anča : biliŋ : edgü : ol.

 Мааниси:
Ак боз инек (кунаажын) музооломок болуптур. «Өлөөрмүн» – дептир. Ак боз эркек музоо тууптур. Ийгиликке жарагай. Өлүмдөн калыптыр. Муну билгиле – Ийги бул!

42. ○○○○ ○   ○○○○

    𐰆𐰔𐰆𐰣𐱃𐰆𐰣𐰞𐰆𐰍:𐰃𐰓𐰃𐰾𐰃𐰤:𐰖𐰴𐰃𐰣:𐰴𐰆𐰑𐰆𐰯𐰣:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰣𐰀:𐰓𐰏𐰇𐱅𐰃:𐰽𐰴𐰃𐰣𐰢𐰃𐰾:𐰃𐰓𐰃𐰾𐰢𐱅𐰀:𐰖𐰴𐰢𐱃𐰀:𐰇𐰭𐰃:𐰴𐰣𐰨𐰀𐰉𐰺𐰃𐰺:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐱁:𐰖𐰣𐰀:𐰚𐰠𐰢𐰃𐰾:𐰃𐰓𐰃𐰾𐰃𐰤:𐰖𐰴𐰃𐰣:𐰾𐰤:𐱅𐰇𐰜𐰠:𐰉𐰆𐰞𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰏𐰃𐱁𐱁:𐰾𐰋𐰃𐰤𐰇:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
uzun : tonluγ : idisin : ayakin : qodupan : barmis : yana : edgüti : saqïnmis : idisïmte : ayaqïmta : öŋi : qanča : barïr : men : tir : yana : kelmis : idisin : ayaqïn : esen : tükel : bulmis : ögirer : sebinür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Узун тондуу (аял киши) идиш -аягын (казан-аягын) таштап кетиптир. Жана кайта ойлонуптур – «Идиш-аягымды ташатап кайда барам?» – дептир. Кайра кайтып келиптир. Идиш- аягы эсен-түгөл ордунда туруптур. Кубанып, сүйүнүптүр. Муну билгиле – Ийги бул!

43. ○○○○ ○○○   ○○○

    :𐱃𐰆𐰍𐰣:𐰇𐰏𐰇𐰔:𐰴𐰆𐰽𐰃:𐰴𐰆𐰽𐰞𐰖𐰆:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰆𐱃𐰺𐰆:𐱃𐰞𐰢:𐰴𐰺𐰀:𐰴𐰆𐰽:𐰴𐰆𐰯𐰆𐰯𐰣:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
toγan : ügüz : qusï : quslayu : barmis : utru : talïm : qara : qus : qopupan : barmis : tir : anča : bilïŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
Шумкар  суу канаттууларына аң уулаганы жөнөптүр, алдынан утурлай бүркүт чыгыптыр. Муну билгиле – жаман бул!

44. ○○ ○○○○   ○

    :𐱃𐰆𐰍𐰣:𐰴𐰆𐰽:𐱅𐰭𐱁𐰃𐰓𐰤:𐰴𐰆𐰑𐰃:𐱃𐰉𐰽𐰍𐰣:𐱅𐰃𐰯𐰤:𐰴𐰯𐰢𐰃𐰾:𐱃𐰆𐰍𐰣:𐰴𐰆𐰽:𐱃𐰃𐰺𐰭𐰴𐰃:𐰽𐰆𐰲𐰆𐰞𐰆𐰣𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰣𐰀:𐱃𐰃𐱃𐰃𐰤𐰢𐰾 𐱃𐰆𐰍𐰣:𐰴𐰆𐰽𐰆𐰭:𐱃𐰃𐰺𐰭𐰴𐰃:𐰇𐰏𐰇𐰾𐰇𐰯𐰤:𐰴𐰞𐰃𐰖𐰆:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐱃𐰉𐰽𐰍𐰣:𐱅𐱁𐰃𐰾𐰃:𐰇𐰭𐰇𐰾𐰯𐰤:𐰘𐰇𐰏𐰇𐱁𐰇:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰦𐰍:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰔:𐰆𐰞

Окулушу:     
toγan : qus : Teŋiriden : qodï : tabïsγan : tipen : aqïpmïs : toγan : qus : tïrŋaqï : sučulunmis : yana : tïtïnmis : toγan : qusuŋ : tïrŋaqï : ügüsüpen : qalïyu : barmis : tabïsγan : terisi : üŋüsupen : yügürü : barmis : antag : tir : anča : biliŋler : yabïz : ol.

 Мааниси:
Шумкар көктө жүрүп коенду көрүптүр. «Коен!» – дей сала шукшурулуп ылдый сызыптыр. Шумкар жаза серпиди, тырмагы сыйрылды, териси тытылды. Коендун жүнү уйпаланды, териси тилинген бойдон качып кетти. Муну билгиле – Жаман бул!

45. ○○ ○○○   ○

    :𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰢𐰤:𐱇𐰽𐰆𐰔:𐰽𐰆𐰉𐰽𐰆𐰔:𐰴𐰞𐱃𐰃:𐰆𐰖𐰃𐰣:𐰤𐰲𐰜:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰃𐰣:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰔:𐰆𐰞

Окулушу:
kiyik : oγlï : men : otsuz : subsuz : qaltï : uyïn : nečük : yorïyïn : tir : anča : biliŋler : yabïz : ol.

Мааниси:
«Кийик баласымын. Отсуз, суусуз калдым. Канча жүрөөр экенмин» – дээр. Муну билгиле – Жаман бул!

46. ○○○ ○○○   ○

    𐱅𐰋𐰀:𐱅𐰃𐱅𐰃𐰏𐰚𐰀:𐱅𐰇𐰾𐰢𐰃𐰾:𐰉𐰽𐰃𐰣𐰆:𐰘𐰃𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰔𐰃𐰤:𐱅𐰃𐰠𐰚𐰇𐰘𐰃𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:     
tebe : titigke : tüsmis : basïnu : yimis : özin : tilkü : yimis : tir : anča : biliŋler : yabak : ol.

 Мааниси:
Төө баткакка тыгылыптыр. «Башында чөп жегенди, соңунда түлкү жээр» -дептир. Муну билгиле – Жаман бул!

47. ○○○○ ○   ○

    𐱁:𐰇𐰢𐰀𐰠𐰘𐰇:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰭𐱁𐰃𐰚𐰀:𐰽𐰆𐰸𐰆𐰽𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰆𐱃:𐰴𐰆𐰞𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰆𐱃:𐰋𐰃𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰍𐰞𐰭𐱃𐰀:𐰖𐰃𐰞𐰴𐰃𐰭:𐰉𐰆𐰞𐰔𐰆𐰣:𐰇𐰔𐰇𐰭

    𐰆𐰔𐰆𐰣:𐰉𐰆𐰞𐰔𐰆𐰣:𐱅𐰃𐰢𐰃𐰾:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:

Окулушу:
er : ümeleyü : barmis : Teŋrike : soqusmis : qut : qolmis : qut : birmis : aγïlïŋta : yïlqïŋ : bolzun : özüŋ : uzun : bolzun : timis : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Эр жүгүнүп (жөрмөлөп, кулдук ура) барыптыр. Теңирге кезигиптир. Теңирден кут сураптыр. Теңир кут бериптир «Айылыңда жылкың болсун, өзүңдүн өмүрүң узун болсун» – деп алкаптыр. Муну билгиле – Ийги бул!

48. ○○○○ ○○○○   ○○○

    𐰴𐰺𐰃:𐰖𐰆𐰞:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰢𐰤:𐰽𐰃𐰣𐰸𐰃𐰭𐰃𐰣:𐰾𐰭𐱁:𐰢𐰤:𐰇𐰔𐰇𐰜𐰃𐰭𐰤:𐰆𐰞𐰀𐰖𐰆𐰺:𐰢𐰤:𐰃𐰠𐰃𐰏:𐰃𐱅𐰢𐰃𐰾:𐰢𐰤:𐰓𐰏𐰚𐰾𐰃:𐰉𐰆𐰞𐰔𐰆𐰣:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭𐰠𐱁

Окулушу:     
qari : yol : Teŋiri : men : sïnuqïŋïn : sipir : men : üzükiŋin : ulayur : men : ilig : itmis : men : edgüsi : bolzun : tir : anča : biliŋler :

 Мааниси:
«Жол Теңиримин (Тагдыр ээсимин). Сыныгыңарды сакайтамын. Үзүлгөнүңөрдү улаймын. Элдин Эгесимин. Силерге Ийгилик болсун» –  дептир. Муну билгиле!

49. ○ ○○○○   ○○○

    𐰉𐰺𐰽:𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰭𐰠𐰘𐰇:𐰢𐰭𐰠𐰘𐰇:𐰉𐰺𐰢𐰾:𐰆𐰺𐱃𐰆:𐰘𐰃𐱁𐰓𐰀:𐰢𐰍𐰴𐰀:𐰽𐰆𐰸𐰆𐰽𐰢𐰃𐰾:𐰾𐱁𐰃:𐰢𐰍𐰀:𐰖𐰞𐰢:𐰴𐰖𐰀𐰴𐰀:𐰇𐰤𐰇𐰯

    𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰠𐰇𐰢𐱅𐰀:𐰆𐰔𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰠𐰇𐰢𐱅𐰀:𐰆𐰔𐰆𐰯𐰣:𐰇𐰏𐰃𐱁𐰀:𐰾𐰋𐰃𐰤𐰇:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰖𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:

Окулушу:
bars : kiyik : eŋleyü : meŋleyü : barmis : ortu : yirde : amγaqa : soqusmis : esri : amγa : yalïm : qayaqa : ünüp : barmis : ölümte : ozmis : ölümte : ozupan : ögire : sebinü : yoriyur : tir : anča : biliŋ : edgü : ol.

 Мааниси:
Барс кийикке аңчылыка барыптыр. Ал жерден Барска тоо теке кез болуптур. Тоо теке жалама зоого чыга качыптыр. Өлүмдөн озуптур. Озгонуна кубуанып сүйүнүптүр дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

50. ○○○ ○○○○   ○

    𐱃𐰃𐰍:𐱃:𐰴𐰆𐰑𐰺𐰆𐰸𐰃𐰣:𐱅𐰇𐰏𐰇𐰯:𐱅𐰃𐰏𐱁𐱅:𐰖𐰔𐰍:𐰴𐰆𐰑𐰃:𐰖𐰑𐰺𐱃:𐱃𐰆𐰸𐰆𐰔:𐰴𐱃:𐰇𐰲𐱁𐰏𐰇𐰭:𐱃𐰆𐰯𐰆𐰆𐰞𐰍𐰨𐰀:𐱅𐱁𐰃𐱅𐰔𐰇𐰤𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
tïγ : at : qudruqïn : tügüp : tigret : yazïγ : qodï : yadïrat : toquz : qat : üčerigüŋ : topu olγanča : teritzün : tir : anča : biliŋler : yabaq : ol.

 Мааниси:
«Азоо атты жабуулап, жабуусун тигип, куйругун түйүп – жанганча чуркат. Тогуз кат ичмегиң суу болгончо тердет» – дээр. Муну билгиле – Жаман бул!

51. ○○○ ○○○   ○○○○

    𐱃𐰞𐰢:𐰴𐰺𐰀:𐰴𐰆𐰽:𐰢𐰤:𐰖𐰽𐰞:𐰴𐰖𐰀:𐰖𐰖𐰞𐰍𐰢:𐰴𐰃𐰔𐰃𐰞:𐰴𐰖𐰀:𐰴𐰃𐰽𐰞𐰍𐰢:𐰆𐰞:𐱃𐰍𐰑𐰀:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰯𐰣:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁

Окулушу:     
talïm : qara : qus : men : yasïl : qaya : yaylaγïm : qïzïl : qaya : qïslaγïm : ol : taγda : turupan : meŋileyür : men : anča : biliŋler :

 Мааниси:
Кыраан кара кушмун. Жашыл кыя жайлоом. Кызыл кыя кыштоом. Тоодо жашап ушунчалык кубанамын. Муну билгиле!

52. ○○ ○   ○○○

    :𐱁:𐰉𐰃𐰆𐰽𐰆𐰽𐰞𐰆𐰍:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰉𐰆𐰞𐰃𐱃𐰞𐰍:𐰉𐰆𐰞𐰃𐱃𐰃:𐰀𐰺𐰀:𐰚𐰇𐰤:𐱃𐰆𐰍𐰢𐰃𐰾:𐰉𐰆𐰽𐰀𐰣𐰨:𐰺𐰀:𐰢𐰭𐰃:𐰚𐰠𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:     
er : bususluγ : Teŋiri : bulïtlïγ : boltï : ara : kün : tuγmis : busanč : ara : meŋi : kelmis : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Эр бушайман (кайгырды). Асман бүркөк болду: (Булут) арасынан Күн чыкты. Кайгы арасынан (артынан) кубаныч келди дээр. Муну билгиле –Ийги бул!

53. ○○ ○○○   ○○

    𐰉𐰆𐰔:𐰉𐰆𐰞𐰃𐱃:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰑𐰃:𐰉𐰆𐰑𐰆𐰣:𐰇𐰔𐰀:𐰖𐰍𐰑𐰃:𐰴𐰺𐰀:𐰉𐰆𐰞𐰃𐱃:𐰖𐰆𐰺𐰃𐰑𐰃:𐰴𐰢𐰍:𐰇𐰔𐰀:𐰖𐰍𐰑𐰃:𐱃𐰺𐰃𐰍:𐰋𐰃𐰾𐰓𐰃:𐰖𐰽:𐰰:𐰇𐰤𐰓𐰃:𐰖𐰃𐰞𐰴𐰃𐰴𐰀:𐰚𐰃𐰾𐰃𐰚𐰀:𐰓𐰏𐰇:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
boz : bulït : yoridi : bodun : üze : yaγdï : qara : bulit : yorïdï : qaïnaγ : üze : yaγdï : tarïγ : bisdi : yas : ot : ündi : yïlqïqa : kisike : edgü : boltï : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

Мааниси:
Боз булут желди (жортту). Калк үстүнө жаады. Кара булут желди жалпы (баардыгынын) үстүнө жаады. Таруу бышты, жаш от өндү. Жылкыга , кишиге ийги болду дээр. Муну билгиле –Ийги бул!

54. ○ ○○○   ○

    𐰴𐰆𐰞:𐰽𐰉𐰃:𐰋𐰏𐰃𐰭𐱁𐰇:𐰇𐱅𐰇𐰤𐰇𐱁:𐰴𐰆𐰔𐰍𐰆𐰣:𐰽𐰉𐰃:𐱅𐰭𐱁𐰃𐰏𐱁𐰇:𐰖𐰞𐰉𐰺𐰆𐰺:𐰇𐰔𐰀:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰾𐰃𐰓𐱅𐰃:𐰽𐰺𐰀:𐰚𐰃𐰾𐰃:𐰋𐰃𐰠𐱅𐰃:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
qul : sabï : begiŋerü : ötünür : quzγun : sabï : Teŋirigerü : yalbarur : üze : Teŋiri : esidti : asra : kisi : bilti : tir : anča : bilïŋ : edgü : ol.

 Мааниси:
«Кул соболу бегинен өтүнүү. Кузгун  (Бек соболу)соболу Теңирге жалбаруу. Үстүдө Теңир укту, Астыда киши билди» – дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

55. ○○ ○   ○○○○

    :𐰞𐰯:𐱁:𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰾𐰇𐰚𐰀:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰾𐰇:𐰘𐰃𐱁𐰃𐰤𐱅𐰀:𐱁𐰚𐰠𐰃𐰏:𐰽𐰉𐰲𐰃:𐱅𐰇𐱁𐱅𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰋𐰃𐰭𐱁𐰇:𐰚𐰠𐰾𐱁:𐰇𐰔𐰃:𐰀𐱃𐰣𐰢𐰃𐰾:𐰇𐰏𐱁𐰨𐰇𐰠𐰇𐰏:𐱃𐰃:𐰘𐰃𐱅𐰃𐰏:𐰠𐰃𐰏:𐰚𐰠𐰃𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰪𐰃𐰍:𐰓𐰏𐰇

Окулушу:

alp : er : oγlï : süke : barmis : sü : yirinte : erklig : sabčï : töretemis : tir : ebiŋerü : kelser : özi : atanmis : ögrünčülüg : atï : yitiglig : kelir : tir : anča : biliŋler : aňïγ : edgü :

 Мааниси:
Алп Эр уулу согушка барыптыр. Жоолашканда эрдиги билиниптир, төрө атаныптыр. Кайра кайтканда өзү атактуу, олжолуу, аты ыкчам. Кубаныч менен келиптир. Муну билгиле анык ийги бул!

56. ○ ○○○   ○○

    𐰇𐰏𐱁𐰃𐰭𐰀:𐰴𐰆𐱃𐰞𐰆𐰍:𐰑𐰍𐰺:𐰢𐰤:𐰖𐰍𐰴:𐰃𐰍𐰲:𐰖𐰀𐰖𐰞𐰍𐰢:𐰴𐰆𐰽𐰞𐰍:𐰃𐰍𐰲:𐰴𐰃𐰽𐰞𐰍𐰢:𐰦𐰀:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰜𐰣:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
ügriŋe : qutluγ : adγïr : men : yaγaq : ïγač : yaylaγïm : qusluγ : ïγač : qïslaγïm : anta : turupan : meŋileyür : men : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
«Үйүргө куттуу Айгырмын. Жаңгак токою жайлоом, Куштуу токой кыштоом. Жайытымда жүрүп кубанамын» – дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

57. ○ ○○   ○○

    :𐰴𐰣𐰍𐰃:𐰇𐰠𐰢𐰾:𐰚𐰇𐰭𐰀𐰚𐰃:𐱃𐰆𐰭𐰭𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰣𐰍𐰃:𐰤𐰠𐰜:𐰇𐰠𐰏𐰘:𐰆𐰞:𐰋𐰏𐰠𐰃𐰏:𐰆𐰞:𐰚𐰇𐰤𐰀𐰚𐰃:𐰤𐰠𐰜:𐱃𐰆𐰭𐰍𐰖:𐰆𐰞:𐰚𐰇𐰤𐰾𐰚𐰀:𐰆𐰞𐰆𐰺𐰆𐰞:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰉𐰆:𐰃𐰺𐰴:𐰉𐰽𐰃𐰣𐱃𐰀:𐰀𐰔:𐰢𐰏𐰚𐰃:𐰉𐰺:𐰚𐰃𐰤:𐰖𐰣𐰀:𐰓𐰏𐰇:𐰉𐰆𐰞𐰆𐰺

 Окулушу:
qanïγï : ölmïs : köŋeki : toŋmis : qanïγï : nelük : ölgey : ol : beglig : ol : köneki : nelük : toŋγay : ol : küneske : olurur : ol : anča : biliŋ1er : bu : ïrq : basïnta : azaz : emgeki : bar : ekin : yana : edgü : bolur

 Мааниси:
Кудугу соолуптур, көнөгү тоңуптур. Кудук неге соолуду?, Бек ээлигинде болчу эле. Көнөк неге тоңуптур?, Күнөс жерде турчу эле. Муну билгиле, бу ырк башында бир аз кайгы бар экен, арты кайра ийги болоор.

58. ○○ ○○   ○○○

    :𐰆𐰍𐰞𐰃:𐰇𐰏𐰃𐰤𐱅𐰀:𐰴𐰭𐰃𐰣𐱃𐰀:𐰇𐰋𐰚𐰠𐰀𐰯𐰤:𐱅𐰔𐰯𐰤:𐰉𐰺𐰢𐰃𐰾:𐰖𐰣𐰀:𐰽𐰴𐰃𐰣𐰢𐰃𐰾:𐰚𐰠𐰢𐰾𐰇𐰏𐰇𐰢:𐰇𐱅𐰃𐰤:𐰞𐰖𐰃𐰣:𐰴𐰭𐰢:𐰽𐰉𐰃𐰣:𐱃𐰃𐰭𐰞𐰖𐰃𐰣:𐱅𐰃𐰯:𐰚𐰠𐰢𐰃𐰾:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
oγlï : öginte : qaŋinta : öbkelepen : tezïpen : barmis : yana : saqïnmis : kelmïs : ögüm : ötin : alayïn : qaŋïm : sabïn : tiŋlayïn : tip : kelmis : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Уул ата-энесине таарынып (өпкөлөнүп)  үйүнөн кетиптир. Кийин сагынып, кайра кайтып келиптир. «Атамдын сөзүн эки кылбайын, апамдын өтүнүчүн орундатайын» -деп келген дейт. Муну билгиле – Ийги бул!

59. ○○○ ○○   ○○○

    𐰖𐰃𐰞𐰴𐰀:𐱅𐰏𐰢𐰃𐰾𐰃𐰏:𐰖𐰃𐰑𐰃𐱃𐰢𐰖𐰃𐰣:𐰖𐰴𐰀:𐱅𐰏𐰢𐰃𐰾𐰃𐰏:𐰺𐱃𐰀𐱃𐰢𐰖𐰃𐰣:𐰓𐰏𐰇𐰾𐰃:𐰉𐰆𐰞𐰔𐰆𐰣:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
yïlqa : tegmisig : yïdïtmayïn : ayqa : tegmisig : artatmayïn : edgüsi : bolzun : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
«Жылга толгонду жыдытпайын (жүдөтпөйүн), айга толгонду айрылтпайын. Ийгилик болсун» – дээр. Муну билгиле – Ийги бул!

60. ○ ○○○   ○○○○

    :𐱃𐰆𐰸𐰆𐰔:𐰺𐰞𐰃:𐰽𐰃𐰍𐰆𐰣:𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰢𐰤:𐰋𐰓𐰃𐰔:𐱅𐰃𐰔:𐰇𐰔𐰀:𐰇𐰤𐰇𐰯𐰤:𐰢𐰇𐰭𐱁𐰀𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰇𐰔𐰀:𐱅𐰭𐱁𐰃:𐰾𐰃𐰓𐱅𐰃:𐰽𐰺𐰀:𐰚𐰃𐰾𐰃:𐰋𐰃𐰠𐱅𐰃:𐰦𐰍:𐰚𐰇𐰲𐰠𐰇𐰏:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:     
toquz : arlï : sïγun : kiyik : men : bedüz : tiz : üze : ünüpen : möŋreyür : men : üze : Teŋiri : esidti : asra : kisi : bilti : antaγ : küčlüg : men : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
«Тогуз айры мүйүздүү Кийикмин. Борчук таш үстүндө туруп мөөрөймүн. Үстүмдө Теңирим укту, астыда киши билди. Анык күчтүүмүн» – дээр. Муну билгиле Ийги бул!

61. ○ ○○○○   ○○○

    𐱃𐰆𐰺𐰪𐰖𐰀:𐰴𐰆𐰽:𐱅𐰇𐰾𐰤𐰀𐰚𐰃𐰭𐰀:𐰴𐰆𐰣𐰢𐰃𐰾:𐱃𐰆𐰖𐰢𐰀𐱃𐰃𐰣:𐱃𐰆𐰔𐰴𐰀:𐰃𐰠𐰃𐰤𐰢𐰃𐰾:𐰆𐰲𐰀𐰆𐰢𐰀𐱃𐰃𐰣:𐰆𐰞𐰆𐰺𐰆𐰺:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
turnya : qus : tüsnekiŋe : konmis : tuymatïn : tuzak(k)a : ilinmis : uča : umatïn : olurur : tir : anča : biliŋler : yabak : ol.

 Мааниси:
Турна куш, тыныгууга конуптур. Туйбастыктан тузакка илиниптир. Уча албай олтураар. Муну билгиле – Жаман бул!

62. ○○○ ○   ○○

    :𐰖𐰺𐰍𐰆𐰣:𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰢𐰤:𐰖𐰖𐰞𐰍:𐱃𐰍𐰢𐰀:𐰍𐰯𐰣:𐰖𐰖𐰞𐰖𐰆𐰺:𐱃𐰆𐰺𐰆𐰺:𐰢𐰤:𐰢𐰭𐰃𐰠𐰃𐰏:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
yarγun : kiyik : men : yaylaγ : taγïma : ïγïpan : yaylayur : turur : men : meŋilig : men : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
«Жаргын (жейрен) кийикмин. Жайды-жайлай тоону мекендеп жүрөмүн. Тоо – турагым, тоо – тирегим. Ушундай кубанамын» – дээр. Муну билгиле – Ийги бул! 

63. ○ ○○   ○

    𐰴𐰣𐰞𐰴:𐰾𐰇𐰾𐰃:𐰉𐰴𐰀:𐰇𐰤𐰢𐰃𐰾:𐰽𐰍𐰃𐰺:𐰃𐰲𐱁𐰀:𐰠𐰃𐰚:𐰚𐰃𐰘𐰃𐰚:𐰚𐰃𐱁𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰣:𐰠𐰏𐰃𐰤:𐱃𐰆𐰢𐰃𐰾:𐰴𐰺𐰀:𐰴𐰢𐰍:𐰾𐰇𐰾𐰃𐰇𐰏𐰃𐱁𐱁:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:
qanlïq : süsi : abqa : ünmis : saγïr : ičre : elik : kiyik : kirmis : elïγin : tutmis : qara : qamaγ : süsi : ögirer : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

 Мааниси:
Кан аскерлери менен ууга чыгыптыр. Сай ичине эликтер кириптир. Жарга камап элигин тутуптур. Кан аскерлери кубаныптыр. Муну билгиле – Ийги бул!

64. ○ ○○○○   ○○○

    :𐰚𐰇𐰚:𐰉𐰆𐰖𐰢𐰆𐰞:𐱃𐰆𐰍𐰣:𐰴𐰆𐰽:𐰢𐰤:𐰚𐰇𐱁𐰜𐰠𐰇𐰏:𐰴𐰖𐰀𐰴𐰀:𐰴𐰆𐰣𐰆𐰰𐰣:𐰚𐰇𐰔𐰠𐰘𐰇𐱁:𐰢𐰤:𐰖𐰍𐰴𐰞𐰍:𐱃𐰆𐰍𐰺𐰴:𐰇𐰔𐰀:𐱅𐰇𐰾𐰇𐰯𐰤:𐰖𐰖𐰞𐰖𐰆𐰺:𐰢𐰤:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰪𐰃𐰍:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞

Окулушу:     
kök : boymul : toγan : qus : men : körüklüg : qayaqa : qonupan : közleyür : men : yaγaqlïγ : toγraq : üze : tüsüpen : yaylayur : men : tir : anča : biliŋler : aňïγ : edgü : ol.

 Мааниси:
 «Көк моюн Шумкар кушмун. Көк мелжиген зоого конуп теребелге көз саламын. Жаңгактуу токойду жайлаймын» – дээр. Муну билгиле – Анык ийги бул!

65. ○○ ○○○   ○○○

    𐰾𐰢𐰃𐰔:𐱃:𐰍𐰔𐰃:𐰴𐱃𐰍:𐰉𐰆𐰞𐱃𐰃:𐰃𐰓𐰃𐰾𐰃:𐰆𐰢𐰔:𐱅𐰃𐱁:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰭𐰠𐱁:𐰖𐰉𐰞𐰴:𐰆𐰞

Окулушу:
semiz : at : aγzï : qatïγ : boltï : idisi : umaz : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol.

 Мааниси:
Семиз аттын оозу катуу болду. Ээсин ала качты. Муну билгиле – Жаман бул!

66. :𐰢𐱃𐰃:𐰢𐰺𐰴:𐰆𐰍𐰞𐰣𐰢:𐰨𐰀:𐰋𐰃𐰠𐰃𐰭𐰠𐱁:𐰉𐰆:𐰃𐰺𐰴:𐰋𐰃𐱅𐰃𐰏:𐰓𐰏𐰇:𐰆𐰞:𐰨𐰯:𐰞𐰴𐰆:𐰚𐰤𐱅𐰇:𐰇𐰠𐰇𐰏𐰃:𐱁𐰚𐰠𐰃𐰏:𐰆𐰞

Окулушу: 
amtï : amraq : oγlanïm : anča : biliŋler : bu : ïrq : bitig : edgü : ol : ančïp : alqu : kentü : ülügi : erklig : ol.

 Мааниси:
Эми, карагым, Уулум, муну билгиле: бул Ырк Китеби – чынында ийгилик. Ар ким өз жолунун чебери, тагдыры Улуктун (Теңирдин) эркинде.

67. 𐰉𐰺𐰽:𐰖𐰃𐰞:𐰚𐰃𐰤𐱅𐰃:𐰖:𐰋𐰃𐰾:𐰘𐰃𐰏𐱁𐰢𐰃𐰚𐰆:𐱃𐰖𐰏𐰇𐰤𐱃𐰣:𐰢𐰤𐰃𐰽𐱅𐰤𐱅𐰚𐰆:𐰚𐰃𐰲𐰏:𐰋𐰃𐱅𐰓𐰢

Окулушу:
bars : yïl : ekinti : ay : bis : yiγïrmike : taygüntan : manïstantaqï : kičïγ : ditar : burua : guru : esïdičïmiz : Isig : Saŋun : Ïtačïq : üčün : bitidim.

 Мааниси:
Барс жылы, экинчи айдын он бешинчи күнүндө, Тайкүнтаң маныстанында, кичүү диндар Буриа Гурудан укканымды Ысык Саңун Ытачук үчүн битидим (жаздым).

—————–

Которгон: Анарбек уулу Атай,
 2022-жыл, 13-февраль, 18:52.